Podpisywane kilkanaście lat temu umowy o kredyty frankowe często zawierały klauzule niedozwolone. W rezultacie, wielu frankowiczów wystąpiło do polskich sądów z pozwami o unieważnienie tych umów. Wygrane sprawy przez kredytobiorców mają skutki nie tylko dla banków, ale także dla ich rozliczeń podatkowych. W niniejszym artykule omówimy, dlaczego zwrot świadczeń dla frankowiczów nie jest uznawany za koszt podatkowy dla banków.
Skutki stwierdzenia nieważności umowy kredytu
Stwierdzenie nieważności umowy kredytowej oznacza, że strony umowy są zobowiązane do zwrotu wzajemnych świadczeń. Zazwyczaj jest to jednostronny przepływ pieniędzy, ponieważ kwoty składające się na należność główną banku są kompensowane z ratami, które kredytobiorcy już wpłacili. Nieważność umowy wiąże się również z koniecznością zwrotu odsetek, opłat, prowizji i różnic kursowych. Banki, które miały wpływy z unieważnionych kredytów, muszą teraz zwrócić te świadczenia swoim klientom.
Banki a koszty uzyskania przychodów
W celu rozliczenia skutków nieważności umowy kredytu, banki chciałyby zaliczyć wypłaty dla frankowiczów jako koszty uzyskania przychodów. W związku z tym, jeden z banków zwrócił się do dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o interpretację. Pytania, które postawił, dotyczyły zaliczenia wypłat dla frankowiczów jako kosztów i momentu rozpoznania tych kosztów.
Bank oczekiwał odpowiedzi twierdzącej na obydwa pytania. Jednak organ podatkowy uznał, że rozpoznanie skutków nieważnej umowy kredytu powinno nastąpić po stronie przychodów, a nie kosztów. Organ argumentował, że nieważność umowy wywołuje skutki wstecz, co oznacza, że umowa nigdy nie miała mocy prawnej. W związku z tym, bank nie mógł uznać wypłat dla frankowiczów za koszt rozumiany jako pomniejszenie majątku banku.
Interpretacja sądu I instancji
Sąd I instancji również nie zgodził się z bankiem. Według sądu, koszty podatkowe są związane z osiągnięciem przychodu, a nie ze skutkami prawno-cywilnymi umowy. Ważność umowy ma znaczenie tylko wtedy, gdy przepis podatkowy bezpośrednio to określa. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy, nie można uznać zwrotu świadczeń za koszt podatkowy, ponieważ unieważniona umowa nie wygenerowała żadnego przychodu dla banku.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) uchylił wyrok sądu I instancji i poparł stanowisko organu podatkowego. NSA wyjaśnił, że kosztami podatkowymi mogą być tylko te wydatki, które są związane z osiągnięciem przychodu. Zwrot świadczeń dla frankowiczów nie jest bezpośrednio związany z osiągnięciem przychodu przez bank, ponieważ unieważniona umowa nie wygenerowała żadnego przychodu. Przyjęcie stanowiska banku prowadziłoby do zatarcia przesłanek ustawowych i zniweczenia konsekwencji podatkowych.
Podsumowanie
Wnioskiem z powyższych rozważań jest to, że zwrot świadczeń dla frankowiczów nie jest uznawany za koszt podatkowy banku. Skutki prawne i podatkowe stwierdzenia nieważności umowy kredytu są istotne dla banków, które muszą dokonać korekty swoich rozliczeń. Organ podatkowy oraz Naczelny Sąd Administracyjny wykluczyli zaliczenie zwrotu świadczeń do kosztów banku, argumentując, że nie ma bezpośredniego związku między tymi wydatkami a osiągnięciem przychodu przez bank. Frankowicze nadal walczą o zwrot świadczeń, ale dla banków nie ma to wpływu na ich rozliczenia podatkowe.
