WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to wskaźnik referencyjny stopy procentowej dla polskich złotych. Jest opracowywany przez administratora, który od 2020 roku posiada zgodę Komisji Nadzoru Finansowego na opracowywanie tego wskaźnika, w oparciu o dane przekazywane przez 10 największych banków w Polsce. WIBOR stanowi podstawę wyznaczania oprocentowania dla większości kredytów o zmiennym oprocentowaniu udzielanych przez polskie banki, w tym dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, w szczególności kredytów hipotecznych.
Problemy związane z WIBOR
Chociaż WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym, obecny sposób ustalania jego wysokości zabezpiecza przede wszystkim interes oraz ryzyko ekonomiczne banków, a nie klienta. Metodologia oraz zbiór danych będących podstawą ustalania wysokości tego wskaźnika rodzi zastrzeżenia, prowadzące do wniosków, że WIBOR nie oddaje rzeczywistego kosztu pozyskiwania finansowania przez banki. Można stąd wysunąć tezę, że zapisy umów kredytowych odnoszące się do zmiennej stopy procentowej ustalanej w oparciu o WIBOR są niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą klienta.
WIBOR powinien odzwierciedlać transakcje depozytowe zawierane przez banki na rynku międzybankowym. Jednak dane od 2008 roku pokazują, że takie transakcje są zawierane bardzo rzadko i nie mogą stanowić reprezentatywnego zbioru danych do ustalenia wskaźnika. Stąd rodzą się pytania co odzwierciedla WIBOR, czy jest obiektywny i reprezentatywny oraz jaki proces gospodarczy odzwierciedla.
Alternatywne wskaźniki i rozwiązania
Wątpliwości w odniesieniu do WIBOR wzmacnia fakt, że w związku z brakiem odpowiedniej liczby rzeczywistych transakcji na rynku międzybankowym, przy ustalaniu wskaźnika zaczęto posługiwać się szacunkami dostarczanymi przez banki, co rodzi obawy arbitralności oraz uznaniowości.
Mimo istnienia alternatywnych wskaźników, które lepiej odzwierciedlają realny koszt pozyskiwania finansowania przez banki, banki nie rezygnują ze stosowania niekorzystnego dla klientów WIBOR. Należy zwrócić uwagę na alternatywy, takie jak stawka referencyjna WKF, która opiera się wyłącznie na transakcjach depozytowych zawieranych przez banki z klientami detalicznymi. W ostatnim okresie kwota oprocentowania depozytów oferowanych klientom przez banki wyniosła 0,5%, podczas gdy trzymiesięczny WIBOR wyniósł 3,3%.
Warto również zauważyć, że banki w Polsce przez długi czas nie oferowały kredytów opartych o stałe stopy procentowe, mimo że jest to najpowszechniejszy sposób oprocentowania kredytów hipotecznych na świecie. W przypadku stałych stóp procentowych to banki jako profesjonalne podmioty biorą na siebie odpowiedzialność za zarządzanie ryzykiem stóp procentowych, a nie przenoszą tego obowiązku na klienta, jak ma to miejsce w przypadku WIBOR.
Podsumowując, warto rozważyć alternatywne wskaźniki oraz metody ustalania stóp procentowych, które będą lepiej służyć interesom klientów, a nie tylko banków. W szczególności należy dążyć do stosowania obiektywnych, reprezentatywnych wskaźników, które w rzeczywisty sposób odzwierciedlają koszt pozyskiwania finansowania przez banki oraz są adekwatne do relacji z konsumentami.
